Dzieje polskiej rodziny od roku 1863 do 1944

Ocaleni z pożogi, ale wygnani z domów, tułacze obarczeni grzechem polskości z plecakiem lub walizeczką w ręce, aktorzy spektaklu walki, odwagi i poświęcenia przerażeni własnym lękiem próbowali jesienią 1939 roku pełnić dalej obowiązki rodzinne i rodzicielskie. Nie znali uchodźczych dróg, nie wiedzieli, gdzie znajdą schronienie, nie umieli jeszcze kłamać, aby żyć. Wciąż trwali w nieistniejących domach i mieszkaniach, w ogrodach wyzłoconych jesienią, w gabinetach pełnych książek, w warsztatach i miejscach pracy, w gospodarstwach wiejskich wydanych na pastwę płomieni. Ciągle jeszcze legitymowali się własnymi imionami i nazwiskami, nie wiedząc, że są już kimś innym – "podludźmi". Podejmowali też decyzje najważniejsze – ochrony dzieci. Musiały mieć one przede wszystkim zapewnione miejsce do życia – dom. Jednak gdzie szukać nowej siedziby? Kim być dla nowej społeczności? Gdzie odnaleźć bezpieczną codzienność?

***

25.12.1941
[...]
Było dwóch cywilnych Niemców, którzy oglądali nasz dom i mają ochotę stary i nowy dom zabrać. Ale jeszcze nie wiadomo, jak będzie.
Mamusia i stryjenka Lodzia były u burmistrza i starosty w sprawie naszego domu. Jak się okazało, mamy podpisać „dobrowolną” umowę opuszczenia domu i wyprowadzka będzie około 20-go następnego miesiąca.
Łąkę i bróg prawdopodobnie nie zabiorą. Było aż +4 stopnie i padał deszcz
[fragment pamiętnika]

***

Bohaterami i w pewnej mierze autorami publikacji są uczniowie rzuceni w wir wydarzeń drugiej wojny światowej w wieku „dojrzałego dzieciństwa” i dorastania (od jedenastego do szesnastego roku życia). Na kruchych kartkach z zeszytów szkolnych utrwalają siebie, własny rozwój i dorastanie w procesie aktywności twórczej. Ograniczeni okupacyjnym zniewoleniem nie poddają się presji sytuacji, nie marnują czasu. Dzięki temu możemy przyjrzeć się obrazkom powstającym z potrzeby serca i chęci wypowiedzenia się, poznać teksty zachowujące swoistość i świeżość myśli – postaw, pragnień, smutków i radości, lęków i nadziei. Ich „Teki…” – pisemka dla najbliższych – ukazują też kształtującą się osobowość trzech wyróżniających się autorów „Teki Pickwicka” (cztery egzemplarze, tygodnik) i „Teki Hultajskiej Trójki” (dwadzieścia cztery egzemplarze, miesięcznik). Poznajmy zatem Figę, Igłę i Komara (pseudonimy były wówczas koniecznością).